KỸ THUẬT GIEO ƯƠM

Tên Việt Nam: BÒ CẠP NƯỚC

Tên khoa học: Cassia fistula

Họ: Caesalpiniaceae

I. Đặc điểm hình thái

- Cây gỗ thường xanh hay rụng lá, cao 10 – 15 m, đường kính 40 – 50 cm, cành nhẵn.

- Lá kép lông chim, mọc cách. Lá kèm nhỏ, rụng sớm. Lá nhỏ mọc đối.

- Cụm hoa chùm ở nách lá, thưa, rủ xuống. Cánh tràng vàng, hình bầu dục rộng.

- Quả đậu hình trụ, dài 60 – 80 cm, màu đen, rủ xuống. Hạt nhiều, ngăn cách bởi vách xốp, màu nâu bóng.

II. Phân bố địa lý

- Cây phân bố ở Việt Nam, Lào, Campuchia, Trung Quốc, Ấn Độ, Ai Cập. Ở Việt Nam, cây mọc trong rừng thưa ở Gia Lai, Kon Tum.

- Cây trung tính, thiên về ưa sáng, cây con ưa bóng nhẹ và có khả năng chịu hạn.

III. Giá trị kinh tế

- Gỗ có dác lõi phân biệt, cứng, nặng dùng làm gỗ xây dựng, đóng đồ gia dụng, nông cụ. Lõi giàu tanin. Hạt làm thuốc xổ. Vỏ làm thuốc nhuộm màu đỏ.

- Cây cho hoa đẹp, thơm nên dùng làm cây trang trí, phong cảnh.

- Quả và vỏ thân dùng ăn trầu, rễ cây làm thuốc bổ, hạ nhiệt. Lá nhuận tràng.

IV. Một số thông số kỹ thuật

- Nơi thu hái: Đồng Nai, Bình Phước.

- Phương thức bảo quản:

+ Điều kiện thông thường, khô, thoáng mát, ở nhiệt độ 25 – 30^oC, hạt được giữ không quá 1 năm.

+ Bảo quản ở nhiệt độ thấp 5 – 10^oC, giữ hạt được 3 – 4 năm.

- Trọng lượng 1.000 hạt = 156,2 gram.

- Số hạt /1 kg: 6.400 hạt

V. Kỹ thuật gây trồng

1. Thu hái, chế biến và bảo quản hạt giống

- Thu hái hạt giống trên những cây mẹ từ 8 tuổi trở lên. Cây mẹ được chọn phải có hình dáng đẹp, thân thẳng, chiều cao dưới cành từ 6 m trở lên, tán lá đều, không sâu bệnh, cụt ngọn, cây có sức sinh trưởng khá, chỉ thu hái những quả đã chín. Dấu hiệu nhận biết quả đã chín: Vỏ khô có màu nâu sậm hoặc đen bóng.

- Quả sau khi thu hái đem về phải chế biến ngay. Tiến hành phân loại quả, những quả chưa chín được ủ lại thành từng đóng từ 2 – 3 ngày cho quả chín đều, đóng ủ không cao quá 50 cm và phải thông gió, mỗi ngày đảo lại 1 lần. Quả chín thì rải đều phơi dưới nắng để tách hạt ra khỏi quả. Sau khi hạt tách ra khỏi quả phải thu ngay để tránh ảnh hưởng của nhiệt độ cao, loại bỏ tạp chất, hạt lép. Khi phơi phải đảo trộn nhiều lần trong ngày. Không phơi quả trên nền xi măng; chỉ phơi trên vải, cót, nong, nia, …. Hạt sau khi thu tiếp tục được phơi 2 – 3 nắng cho khô, sàng sảy, thu hạt tốt đem đi bảo quản.

2. Tạo cây con

2.1 Xử lý hạt giống

Hạt giống trước khi gieo được mài nhẹ làm mòn một phần vỏ hạt để nước có thể thấm vào bên trong, chỉ nên mài bên hông hạt, tránh làm tổn thương phôi hạt. Sau đó ngâm trong thuốc tím (KMnO₄) nồng độ 0,05% trong 10 phút, vớt ra rửa sạch và ngâm hạt trong nước ấm 40^oC trong 1 – 2 giờ, vớt ra và ủ trong túi vải. Hằng ngày rửa chua bằng nước ấm (nước sạch), túi vải ủ hạt phải luôn luôn ẩm. Sau 2 – 3 ngày hạt nẩy mầm có thể đem đi gieo.

2.2 Chuẩn bị bầu đất

Dùng túi bầu PE 7x12cm đựng hỗn hợp ruột bầu. Thành phần ruột bầu gồm 80% đất tầng AB + 20% phân hữu cơ đã hoai. Đất làm ruột bầu được đập sàn nhỏ trộn đều với phân và đổ vào bầu thật đầy, sau đó xếp thành luống có chiều ngang 0,8-1m, chiều dài tùy ý, khoảng cách giữa 2 luống 0,4 m.

2.3 Gieo hạt

Trước khi gieo hạt, bầu đất phải được tưới nước đủ ẩm trước đó 1 ngày. Chọn những hạt nhú mầm, dùng que bằng đầu đũa được vót nhọn một đầu tạo lổ giữa bầu sâu 1 – 1,5 cm rồi gieo hạt vào (mỗi bầu gieo từ 1 – 2 hạt), phủ một lớp đất mịn vừa lắp kín hạt, dùng rơm (hoặc cỏ khô, lá) đã qua khử trùng bằng nước vôi trong để che phủ mặt luống, bên trên dùng dàn che nắng 50% – 70%. Hằng ngày tưới nước đều (sáng sớm và chiều tối), đủ ẩm. Sau 6 – 7 ngày, cây mạ mọc đều thì bỏ lớp vật liệu che phủ (rơm, rạ, cỏ, lá khô) và chăm sóc luống bầu, bầu nào cây chết phải được cấy dặm ngay. Chú ý đề phòng nấm bệnh và côn trùng phá hoại cây mầm.

2.4 Chăm sóc cây con

Hàng ngày tưới nước đủ ẩm vào sáng sớm và chiều tối. Khi cây còn nhỏ, mỗi ngày tưới 2 lần, 2 – 3 lít/m²/1 lần. Khi cây đã lớn, 1 lần/ngày hoặc 2 ngày/1lần, 4 – 5 lít/m²/1 lần. Cách 15 ngày làm cỏ phá váng 1 lần, chỉ để mỗi bầu 1 cây tốt khỏe.

Cây con trong giai đoạn vườn ươm có sự cạnh tranh mạnh mẽ về không gian dinh dưỡng (đặc biệt là nhu cầu ánh sáng) hoặc do nhiều lý do khác, những cây không có khả năng cạnh tranh sẽ sinh trưởng kém vì vậy cần bố trí cây con một cách hợp lý, đồng thời cần tạo dàn che bóng cho cây với tỷ lệ che phủ khác nhau từ 30 – 50%.

Khi cây con đạt chiều cao 10 – 15 cm thì tiến hành đảo bầu nhằm tránh trường hợp rễ cây phát triển xuyên qua túi bầu, xếp các cây có cùng chiều cao với nhau để tiếp tục chăm sóc hoặc bón thúc. Cần bón thúc cho những cây có sức sinh trưởng kém bằng phân Urê hoặc Sunfát đạm với liều lượng là 0,25 gram hoặc NPK 16-16-8 pha loãng 1%, sau khi bón thúc phải tưới lại bằng nước.

Trước khi xuất vườn từ 2 – 4 tuần, ngừng hẳn việc tưới phân, giảm lượng nước tưới để hãm cây nhằm giúp cây con cứng cáp, làm quen dần với điều kiện khó khăn khi đem đi trồng.

Thời gian nuôi cây trong vườn ươm từ 6 - 8 tháng, cây có chiều cao 30 – 35 cm, đường kính cổ rễ  3 – 4 mm thì có thể đem xuất vườn.

2.5 Phòng trừ sâu bệnh

 Cây con ở giai đoạn vườn ươm phải được thường xuyên chăm sóc, làm sạch cỏ để tránh sâu, bệnh gây hại. Để ngăn ngừa nấm hại, dùng Booc đo nồng độ 1% phun đều lên trên mặt lá với liều lượng phun 1 lít/4m², 2 tuần/1 lần.

Khi phát hiện nấm bệnh thì tưới dung dịch Booc đo 1% hay COC 85 liều lượng 25 gram/1 - 2 bình 8 lít, phun sương đều trên mặt lá với liều lượng phun 1 lít/4m², 10 – 15 ngày phun 1 lần, liên tục 2 – 3 lần liền. Nếu sâu ăn lá hoặc một số côn trùng khác có thể dùng Bassa 50ND pha 1/400 – 1/600 hoặc dùng Methyl parathion 0,1% để phun. Nên phun thuốc vào buổi chiều. Sau khi phun thuốc 2 – 3 giờ thì tưới lại bằng nước sạch.