KỸ THUẬT GIEO ƯƠM VÀ TRỒNG RỪNG  

Tên Việt Nam: TRÀM CỪ

Tên khoa học: Melaleuca cajuputi

Họ: Myrtaceae

I. Đặc điểm hình thái

- Cây gỗ cao 20 – 25 m, đường kính 50 – 60 cm. Thân không thẳng. Vỏ màu trắng xám, có thể bóc thành nhiều lớp mỏng, xốp, có mùi thơm.

- Lá đơn mọc cách, dày, cứng bóng, màu lục sẫm, hình mác hoặc hình trái xoan hẹp, nhọn dần cả về hai đầu.

- Hoa nhỏ, màu trắng vàng nhạt, hợp thành bông, hoa không cuống.

- Quả nang hình bán cầu hoặc gần tròn, hạt tròn hay có mũi nhọn.

II. Phân bố địa lý

- Cây phân bố ở Việt Nam, Trung Quốc, Thái Lan, Malaixia, Tân Tây Lan, Ghinê, ….

- Cây ưa đất phèn, vùng ven biển nhưng cũng có thể chịu được đất đồi khô nóng, tầng đất nông, xói mòn mạnh.

- Cây ưa sáng hoàn toàn, tán lá thưa, sinh trưởng nhanh, tái sinh hạt tốt, khả năng đâm chồi mạnh.

III. Giá trị kinh tế

- Gỗ có dác, lõi ít phân biệt, màu xám hồng. Gỗ cứng, nặng, thớ vặn, dùng đóng đồ dùng thông thường.

- Lá dùng chưng cất tinh dầu, thường gọi là dầu khuynh diệp, có vị cay, ấm, thơm có tác dụng làm ra mồ hôi, giảm đau, trừ phong thấp, sát trùng, trị cảm cúm, ngạt mũi, giúp tiêu hóa.

- Rừng tràm có tác dụng cải tạo đất, chống phèn hóa.

IV. Một số thông số kỹ thuật

- Nơi thu hái: Long An.

- Phương thức bảo quản:

+ Điều kiện thông thường, khô, thoáng mát, ở nhiệt độ 25 – 30^oC, giữ hạt được 1 – 2 năm.

+ Bảo quản khô mát ở nhiệt độ 5 – 10^oC, hạt giữ được 3 – 4 năm.

Không để hạt nơi ẩm, thấp, dễ thấm nước.

   - Số hạt trong 1 kg = 20.000.000 hạt.

V. Kỹ thuật gây trồng

1. Thu hái, chế biến và bảo quản hạt giống

- Thu hái hạt giống trên những cây mẹ từ 8 tuổi trở lên. Cây mẹ được chọn phải có hình dáng đẹp, thân thẳng, chiều cao dưới cành từ 6 m trở lên, tán lá đều, không sâu bệnh, cụt ngọn, cây có sức sinh trưởng khá, chỉ thu hái những quả đã chín. Dấu hiệu nhận biết quả đã chín: Quả có màu vàng nâu.

- Quả sau khi thu hái đem về phải chế biến ngay. Phân loại quả, những quả chưa chín được ủ lại thành từng đóng (đóng cao không quá 50 cm và phải thông gió) từ 2 – 3 ngày cho quả chín đều, mỗi ngày đảo 1 lần. Quả chín đem rải đều phơi dưới nắng nhẹ (2 - 3 nắng) để tách hạt ra khỏi quả. Sau khi hạt tách ra khỏi quả phải thu ngay để tránh ảnh hưởng của nhiệt độ cao, loại bỏ tạp chất, hạt lép. Khi phơi phải đảo trộn nhiều lần trong ngày. Không phơi quả trên nền xi măng; chỉ phơi trên vải, cót, nong, nia, … Hạt sau khi thu tiếp tục được phơi 1 – 2 nắng cho khô, đem sàng sảy hết tạp vật, thu hạt tốt cho vào bao vải hoặc chum, vại đem đi bảo quản.

2. Tạo cây con

2.1Làm đất gieo

Cày bừa và dọn sạch cỏ đất gieo, rồi lên luống và san phẳng mặt luống, có nước lấp xấp như luống gieo mạ.

2.2 Xử lý hạt giống

Hạt giống trước khi gieo được ngâm trong thuốc tím (KMnO₄) nồng độ 0,05% trong 10 phút, sau đó vớt ra rửa sạch, sau đó cho vào túi vải ủ (mỗi túi từ 20 – 30 gram), mỗi ngày rửa lại trong nước ấm 1 lần và ủ lại, sau 3 – 4 ngày hạt nứt nanh đem gieo vào luống đã chuẩn bị sẵn.

2.3 Gieo hạt

Gieo khoảng 1 kg/500 m², trộn đều hạt với cát khô theo tỷ lệ: 1 phần hạt + 3 phần cát. Khi gieo phải gieo từ từ, nhẹ nhàng để đảm bảo hạt được rải đều trên mặt luống. Sau khi gieo xong phủ 1 lớp (3 – 4 mm) cát mịn phủ lên trên. Tưới nhẹ một ít nước bằng bình có gắn vòi hoa sen cho đủ ẩm để hạt nảy mầm. Dùng rơm (hoặc cỏ khô, lá khô) đã qua khử trùng bằng nước vôi trong để che phủ mặt luống. Hằng ngày tưới nước đều (sáng sớm và chiều tối), đủ ẩm. Sau 7 – 10 ngày, cây mạ mọc đều thì bỏ lớp vật liệu che phủ (rơm, rạ, cỏ, lá khô).

2.4 Chuẩn bị bầu đất

Dùng túi bầu PE 7 x 12 cm đựng hỗn hợp ruột bầu. Thành phần ruột bầu gồm 80% đất tầng AB + 20% phân hữu cơ đã hoai (phân chuồng, phân xanh, phân rác). Đất làm ruột bầu được đập, sàng nhỏ trộn đều với phân và tiến hành đóng bầu. Bầu đóng xong được xếp đứng,  thẳng hàng theo từng luống, luống có chiều rộng 0,8 – 1 m, chiều dài tùy ý, khoảng cách giữa 2 luống 0,4 m.

2.5 Cấy cây  và chăm sóc cây con

Nhổ cây con từ luống gieo và đặt vào khay có chứa một ít nước để tránh cây bị héo do đứt rễ. Dùng que nhỏ được vót nhọn một đầu để chọc một lỗ ở giữa ruột bầu. Cấy cây vào bầu một cách cẩn thận, phải giữ cho cây không bị dập nát, rễ không bị cong, gãy. Nếu rễ quá dài thì cắt bỏ chỉ để còn khoảng 1,5 cm.

Cấy xong che nắng 100% từ 4 – 5 ngày, hoặc dài hơn nếu thời tiết xấu và khả năng sống của cây con kém. Hàng ngày tưới nước đủ ẩm vào sáng sớm và chiều tối. Khi cây còn nhỏ, mỗi ngày tưới 2 lần, 2 – 3 lít/m²/1 lần. Khi cây đã lớn, 1 lần/ngày hoặc 2 ngày/1lần, 4 – 5 lít/m²/1 lần.  Sau 7 – 10 ngày dỡ dần dàn che xuống còn 70% và tiếp tục giảm dần đến khi cây đạt chiều cao từ 15 cm trở lên thì dỡ bỏ dàn che hoàn toàn. Cách 15 ngày làm cỏ phá váng 1 lần.

Khi cây con đạt chiều cao 10 – 15 cm thì tiến hành đảo bầu nhằm tránh trường hợp rễ cây phát triển xuyên qua túi bầu, xếp các cây có cùng chiều cao với nhau để tiếp tục chăm sóc hoặc bón thúc. Cần bón thúc cho những cây có sức sinh trưởng kém bằng phân Urê hoặc Sunfát đạm với liều lượng là 0,25 gram hoặc NPK 16-16-8 pha loãng 1%, sau khi bón thúc phải tưới lại bằng nước.

Trước khi xuất vườn từ 2 – 4 tuần, ngừng hẳn việc tưới phân, giảm lượng nước tưới để hãm cây nhằm giúp cây con cứng cáp, làm quen dần với điều kiện khó khăn khi đem trồng rừng.

Thời gian nuôi cây trong vườn ươm từ 3 - 4  tháng, cây có chiều cao từ 30 cm trở lên, đường kính cổ rễ  3 – 4 mm thì có thể xuất vườn.

2.5 Phòng trừ sâu bệnh

 Cây con ở giai đoạn vườn ươm phải được thường xuyên chăm sóc, làm sạch cỏ để tránh sâu, bệnh gây hại. Vào mùa mưa rất dễ phát sinh nấm bệnh, do đó nên tưới dung dịch Booc đo nồng độ 1% hay COC 85 liều lượng 25 gram/1 - 2 bình 8 lít, phun sương đều trên mặt lá với liều lượng phun 1 lít/4m^2­, 10 – 15 ngày phun 1 lần, liên tục 2 – 3 lần liền. Nếu sâu ăn lá hoặc một số côn trùng khác có thể dùng Bassa 50ND pha 1/400 – 1/600 hoặc dùng Methyl parathion 0,1% để phun. Phun thuốc vào buổi sáng sớm hoặc chiều tối. Sau khi phun thuốc 2 – 3 giờ thì tưới lại bằng nước sạch.

3. Kỹ thuật trồng và chăm sóc rừng trồng

3.1 Chuẩn bị đất trồng

- Phát dọn thực bì trên mặt đất và đốt sau đó dùng máy cày để cày lật đất. Hoặc có thể sử dụng máy làm đất có trục quay để dọn và nhận chìm thực bì trong mùa mưa. Cần xử lý thực bì theo cách này khi lập địa ngập nước ở mức 0,4 – 0,6 m. Sau khi loại bỏ thực bì, các loại rác trôi nổi trên mặt nước cần được thu dọn và gom lại để dọc bờ bao của lô trồng rừng.

- Có 2 cách làm đất, đó là lên líp và không lên líp. Lên líp có tác dụng rửa phèn và chống ngập lụt. Phương pháp này tạo cho cây sinh trưởng tốt hơn, nhưng chi phí tốn kém hơn rất nhiều so với trồng rừng không lên líp. Tùy theo khả năng đầu tư trồng rừng và điều kiện lập địa cụ thể mà chọn phương pháp làm đất thích hợp.

3.2 Thiết kế mật độ trồng rùng

Tùy theo mục đích trồng và điều kiện khí hậu ở mỗi địa phương mà có mật độ trồng khác nhau. Thông thường thì trồng với mật độ 30.000 – 40.000 cây/ha, thiết kế theo kích thước 0,73 x 0,5 m hoặc 0,5 x 0,5 m. Sau một vài năm tiến hành tỉa thưa, chặt bỏ những cây xấu, cong, nhỏ. Mật độ chừa lại sau khi tỉa thưa từ 10.000 – 15.000 cây/ha là phù hợp.

3.4 Trồng cây

- Mùa vụ trồng rừng phù hợp nhất là tháng 5 – 6 (trước mùa lũ) hoặc tháng 11 – 12 (sau mùa lũ).

- Đối với cây con rễ trần: Cầm cây ở phần thân gần rễ, cắm cây vào đất sâu khoảng 8 - 10 cm, nén đất ở gốc rễ để giúp cây đứng vững. Chú ý, cần phải nhổ cây con ra khỏi vườn ươm và giâm cây trong nước sạch 7 – 10  ngày trước khi trồng để cây ra rễ con.

- Đối với cây trong bầu: Trước khi đem trồng cần tạo lỗ có đường kính 7 – 10 cm, sâu 15 – 20 cm bằng cây nọc gỗ hoặc cái bay xới đất tùy theo đất ướt hay khô. Xé bỏ túi bầu, đặt cây vào giữa hố và lấp đất để cho cây con đứng thẳng.

3.5 Chăm sóc

- Sau khi trồng 10 – 20 ngày, kiểm tra tỷ lệ sống của cây trồng, nếu tỷ lệ cây sống dưới 80% trên 30 m² thì cần trồng dặm để đảm bảo mật độ ban đầu.

- Trong mùa khô của năm thứ nhất, cần tiến hành làm cỏ cho rừng trồng. Trong điều kiện cho phép, sau khi làm cỏ cần bón phân 75 – 100 kg/ha.

- Năm thứ hai và năm thứ ba, cần tiến hành làm cỏ và tỉa thưa cành dưới của cây để thúc đẩy sinh trưởng của cây trồng.

3.6 Bảo vệ, phòng chống cháy rừng

- Ngăn chặn trâu bò vào phá hoại cây trồng, tuyên truyền sâu rộng đến nhân dân xung quanh vùng về ý nghĩa của việc bảo vệ rừng.

- Phòng chống cháy rừng bằng cách cày làm sạch cỏ theo băng.

- Trên mỗi hàng cây cần dãy sạch cỏ, làm đường ranh ngăn lửa, đặt biển báo cấm đốt lửa trong rừng ngay ngoài bìa rừng.