KỸ THUẬT GIEO ƯƠM VÀ TRỒNG RỪNG  

Tên Việt Nam: GIÁ TỴ (TẾCH)

Tên khoa học: Tectona grandis

Họ: Verbenaceae

I. Đặc điểm hình thái

- Cây gỗ cao 30 – 40 m, đường kính 60 – 80 cm. Thân thẳng, tròn, vỏ ngoài màu xám vàng, nứt dọc thành vảy nhỏ, dài và hẹp, thịt vỏ có sơ. Cành non phủ lông hình sao, màu gỉ sắt. Cây rụng lá theo mùa.

- Lá to hình trái xoan, hình trứng ngược hoặc gần hình tròn, đỉnh nhọn, mặt trên nhẵn, mặt dưới phủ lông, hình sao màu vàng nhạt.

- Cụm hoa lớn, hình chùy.

- Quả hạch hình cầu, có lông hình sao dày đặc, mỗi quả có từ 1 – 3 hạt.

II. Phân bố địa lý

- Cây có nguồn gốc ở Thái Lan, Mianma, Ấn Độ. Cây được nhập nội vào Việt Nam và trở thành loài cây trồng phổ biến ở nhiều tỉnh, nhất là ở các tỉnh thuộc Tây Nguyên và miền Đông Nam Bộ.

- Tếch là cây ưa sáng hoàn toàn cả khi cây còn non, ưa khí hậu nhiệt đới mưa mùa, chịu lạnh kém, chịu lửa và ít bị sâu bệnh.

III. Giá trị kinh tế

- Gỗ màu vàng sẫm hay xám hơi nâu, vòng năm dễ nhận.

- Gỗ nặng trung bình, thớ to nhưng mịn, không cong vênh, nứt nẻ, không bị mối mọt, nấm mốc phá hoại, được sử dụng đóng bàn ghế, tủ, …. Gỗ chịu được nước mặn nên được dùng để đóng tàu biển, toa xe, xẻ ván sàn, gỗ lạng, ….

- Tếch có thể trồng thành rừng với qui mô lớn, hoặc trồng nơi công cộng và ven đường.

IV. Một số thông số kỹ thuật

- Nơi thu hái: Tân Phú - Đồng Nai.

- Phương thức bảo quản:

+ Điều kiện thông thường, khô, thoáng mát, ở nhiệt độ 25 – 30^oC, giữ hạt dưới 6 tháng.

+ Bảo quản khô mát ở nhiệt độ 5 - 10^oC, hạt giữ được 3 – 5 năm.

Không để hạt nơi ẩm, thấp, dễ thấm nước.

- Trọng lượng 1.000 hạt khoảng 600 gram.

- Số hạt/ 1kg khoảng 1.700 hạt

V. Kỹ thuật gây trồng

1. Thu hái, chế biến và bảo quản hạt giống

- Thu hái hạt giống trên những cây mẹ từ 10 tuổi trở lên. Cây mẹ được chọn phải có hình dáng đẹp, thân thẳng, chiều cao dưới cành từ 6 m trở lên, tán lá đều, không sâu bệnh, cụt ngọn, cây có sức sinh trưởng khá, chỉ thu hái những quả đã chín. Dấu hiệu nhận biết quả đã chín: Vỏ có màu vàng mơ, cánh đài quả màu vàng khô.

- Quả sau khi thu hái đem về phải chế biến ngay. Tiến hành phân loại quả, những quả chưa chín được ủ lại thành từng đóng từ 2 – 3 ngày cho quả chín đều, đóng ủ không cao quá 50 cm và phải thông gió, mỗi ngày đảo lại 1 lần. Quả chín thì rải đều phơi dưới nắng để tách hạt ra khỏi quả. Sau khi hạt tách ra khỏi quả phải thu ngay để tránh ảnh hưởng của nhiệt độ cao, loại bỏ tạp chất, hạt lép. Khi phơi phải đảo trộn nhiều lần trong ngày. Không phơi quả trên nền xi măng, chỉ phơi trên vải, cót, nong, nia, …. Tiếp tục phơi hạt từ 3 – 4 nắng cho hạt khô, khi độ ẩm của hạt giảm xuống còn từ 10 – 12% có thể đưa vào bảo quản.

2. Tạo cây con

2.1Làm đất gieo

Chọn đất cát pha nhẹ, mịn, kích thước hạt dưới 2 mm, mặt luống rộng 1m, gờ luống cao 15 – 20 cm, chân luống rộng 1,2m. Sau khi phẳng mặt luống, tưới nước cho đất đủ ẩm để gieo hạt. Khử trùng đất trước khi gieo hạt 1 ngày bằng Benlat (6g Benlat hòa tan trong 10 lít nước phun đều cho 100 m²) hoặc Captan (4 thìa Captan hòa trong 5 lít nước) để phun lên đất.

2.2 Xử lý hạt giống

Hạt giống trước khi gieo được ngâm trong thuốc tím (KMnO₄) nồng độ 0,05% trong 10 phút, sau đó vớt ra rửa sạch và ngâm hạt vào nước ấm 40^oC trong 8 giờ, vớt ra rửa sạch đem phơi dưới nắng mạnh 3 – 4 ngày, trong quá trình phơi phải đảo hạt để hạt nóng đều, khi hạt nứt nanh có thể đem hạt đi gieo.

2.3 Gieo hạt

Gieo vãi đều trên mặt luống hoặc gieo theo rạch trong vườn, 1 kg hạt/2m², gieo xong thì phủ một lớp đất mịn dầy 1 – 1,5 cm, sau đó dùng rơm (hoặc cỏ khô, lá khô) đã qua khử trùng bằng nước vôi trong để che phủ mặt luống. Hằng ngày tưới nước đều (sáng sớm và chiều tối), đủ ẩm. Sau 15 ngày, cây mạ mọc đều thì bỏ lớp vật liệu che phủ (rơm, rạ, cỏ, lá khô) và chăm sóc luống gieo. Chú ý đề phòng nấm bệnh và côn trùng phá hoại cây mầm.

2.4 Chăm sóc cây mạ

Sau khi cây mạ lên đều vẫn chăm sóc cây bình thường, hàng ngày tưới nước đủ ẩm vào sáng sớm và chiều tối. Khi cây còn nhỏ, mỗi ngày tưới 2 lần, 2 – 3 lít/m²/1 lần. Khi cây đã lớn, 1 lần/ngày hoặc 2 ngày/1lần, 4 – 5 lít/m²/1 lần. Cách 15 ngày làm cỏ phá váng 1 lần và tỉa cây mạ ở những chỗ dày cấy dặm đều vào những chỗ thưa. Hai tuần tưới nước phân chuồng hoai hoặc phân NPK pha loãng 1% 1 lần. Từ tháng thứ 5 đến tháng thứ 10, mỗi tháng làm cỏ phá ván và tưới phân một lần. Từ tháng thứ 10 đến khi bứng cây, tạm ngưng không làm cỏ, tưới nước, bón phân.

2.5 Cắt stump

  Cây con 1 năm có đường kính cổ rễ trên 1 cm, cao trên 0,5 m, cây mạnh khỏe không sâu bệnh đủ tiêu chuẩn cắt stump. Trước khi bứng cây cắt stump phải tưới thật đẫm nước một buổi. Khi bứng không gây tổn thương thân stump (rễ cọc nhánh). Qui cách cắt stump dài 18 - 20 cm, vết cắt trên thân cách rễ xéo 45^o so với thân cây. Dụng cụ dùng để cắt stump phải bén để vết cắt không bị dập nát, cần cắt stump trước khi trồng 5 – 7 ngày. Bảo quản stump nơi râm mát, tưới nước hàng ngày để giữ ẩm stump.

3. Kỹ thuật trồng và chăm sóc rừng trồng

3.1 Chuẩn bị đất trồng

- San ủi thực bì, đốt dọn, cày phá lâm phần bằng cày chảo 3.

- San bằng các gốc cây, gò mối, cày bằng cày chảo 7 hai lần để đạt độ tơi của đất.

Những nơi độ dốc cao, địa hình phức tạp không cày được thì tiến hành cuốc hố cục bộ.

3.2 Thiết kế mật độ trồng rùng

Tùy theo mục đích trồng và điều kiện khí hậu ở mỗi địa phương mà có mật độ trồng khác nhau, có thể trồng tập trung hay phân tán, trồng quanh hàng rào, …. Thông thường thì trồng rừng với mật độ 1.100 cây/ha, thiết kế theo kích thước 3 m x 3 m (hàng cách hàng 3 m, cây cách cây 3 m) để sau này cơ giới hóa được trong khâu chăm sóc và phòng chống cháy rừng. Sau 3 – 5 năm trồng, tiến hành tỉa thưa loại bỏ những cây xấu, sâu bệnh, gãy ngọn, tỉa giản mật độ chỉ để lại khoảng 50% số cây so với lúc trồng.

3.3 Đào hố

- Kích thước hố đào 30 x 30 x 30 cm.

- Hố được đào trước và bón phân NPK (15 – 15 – 15) từ 50 – 100 gram/hố, phân được trộn đều dưới đáy hố với lớp đất mặt.

3.4 Trồng cây

Cho cây stump vào giữa hố, giữ cây thẳng đứng, dùng tay vun lớp đất mịn ở xung quanh vào gốc cây. Vừa vun vừa nén chặt gốc, lấp đất cao hơn cổ rễ từ 2 - 3 cm, hố lấp hình mu rùa.

3.5 Chăm sóc

- Sau khi trồng 1 tuần đến 10 ngày, những vị trí có cây stump chết phải được trồng dặm ngay.

- Làm cỏ vun gốc 1 tháng sau khi trồng.

- Hàng năm định ký 6 tháng làm cỏ, bón phân, vun gốc một lần, lượng phân bón là 100 gram NPK/lần bón, kết hợp bón thêm phân chuồng hoặc các loại phân hữu cơ khác. Bón phân trong 3 năm đầu.

- Sử dụng cơ giới để cày sạch cỏ giữa 2 hàng cây từ năm thứ nhất đến năm thứ 3, thực hiện 2 lần/năm.

3.6 Bảo vệ, phòng chống cháy rừng

- Ngăn chặn trâu bò vào phá hoại cây trồng, tuyên truyền sâu rộng đến nhân dân xung quanh vùng về ý nghĩa của việc bảo vệ rừng.

- Phòng chống cháy rừng bằng cách cày làm sạch cỏ theo băng.

- Trên mỗi hàng cây cần dãy sạch cỏ, làm đường ranh ngăn lửa, đặt biển báo cấm đốt lửa trong rừng ngay ngoài bìa rừng.