KỸ THUẬT GIEO ƯƠM

Tên Việt Nam: GÕ ĐỎ (CÀ TE)

Tên khoa học: Afzelia xylocarpa

Họ: Fabaceae

I. Đặc điểm hình thái

- Cây gỗ cao 30 – 40 m, thân thẳng tròn.

- Lá kép lông chim 1 lần chẵn, mọc đối hình trái xoan hoặc hình trứng, gốc lá tròn, đầu tù, tròn hoặc nhọn ở gốc. Có 2 lá kèm.

- Quả hóa gỗ dày, hình trái xoan dài, hạt hình trứng hoặc gần tròn, ngoài có vỏ giả cứng như sừng, nằm ngang, cách nhau bởi vách dày.

II. Phân bố địa lý

- Cây phân bố ở Việt Nam, Lào, Thái Lan, Miama, Trung Quốc có nhập trồng ở Quảng Đông.

- Ở Việt Nam cây mọc rải rác trong các rừng thường xanh hoặc nửa rụng lá ở các tỉnh cao nguyên Trung bộ và Nam bộ.

III. Giá trị kinh tế

- Gỗ có dác lõi phân biệt, dác màu trắng xám đến vàng, dày 4 – 5 cm, lõi màu đỏ nhạt nổi rõ các vân đen giống da hổ. Gỗ khá nặng, cứng bền, ít bị ảnh hưởng của thời tiết, dễ gia công, đánh bóng rất đẹp, dùng đống đồ, trang trí trong phòng, chạm trỗ nhất là các u gỗ có vân xoáy (gỗ lúp), làm gỗ mỹ nghệ và xây dựng nhà cửa.

- Là loại cây được trồng để cải tạo đất rừng và vườn rừng.

IV. Một số thông số kỹ thuật

- Nơi thu hái: Gia Lai.

- Phương thức bảo quản:

+ Điều kiện thông thường, khô, thoáng mát, ở nhiệt độ 25 – 30^oC, độ ẩm hạt đưa vào bảo quản 8 – 9%. Phương thức này có thể duy trì sức sống của hạt tối đa không quá 1 năm.

+ Bảo quản khô mát ở nhiệt độ 5 – 10^oC,  có thể duy trì sức sống hạt được trên 3 năm

Không để hạt nơi ẩm, thấp, dễ thấm nước.

- Trọng lượng 1.000 hạt khoảng 10.000 gram.

- Số hạt /1 kg  khoảng 100 hạt

V. Kỹ thuật gây trồng

1. Thu hái, chế biến và bảo quản hạt giống

- Thu hái hạt giống trên những cây mẹ từ 15 tuổi trở lên. Cây mẹ được chọn phải có hình dáng đẹp, thân thẳng, chiều cao dưới cành từ 6 m trở lên, tán lá đều, không sâu bệnh, cụt ngọn, cây có sức sinh trưởng khá, chỉ thu hái những quả đã chín. Dấu hiệu nhận biết quả đã chín: Vỏ thường có màu nâu, hạt cứng, màu đen.

- Quả sau khi thu hái đem về phải chế biến ngay. Tiến hành phân loại quả, những quả chưa chín được ủ lại thành từng đóng từ 2 – 3 ngày cho quả chín đều, đóng ủ không cao quá 50 cm và phải thông gió, mỗi ngày đảo lại 1 lần. Quả chín thì rải đều phơi dưới nắng để tách hạt ra khỏi quả. Sau khi hạt tách ra khỏi quả phải thu ngay để tránh ảnh hưởng của nhiệt độ cao, loại bỏ tạp chất, hạt lép. Khi phơi phải đảo trộn nhiều lần trong ngày. Không phơi quả trên nền xi măng; chỉ phơi trên vải, cót, nong, nia, … Hạt sau khi thu tiếp tục phơi 2 – 3 nắng cho khô, sàng sảy sạch thu hạt tốt cho vào bao vải hoặc chum, vại đem đi bảo quản.

2. Tạo cây con

2.1 Xử lý hạt giống

Hạt giống trước khi gieo được mài nhẹ làm mòn một phần vỏ hạt để nước có thể thấm vào bên trong hạt, chỉ nên mài bên hông hạt, tránh làm tổn thương phôi hạt, ngâm hạt trong thuốc tím (KMnO₄) nồng độ 0,05% trong 10 phút, sau đó vớt ra rửa sạch và ngâm hạt trong nước ấm 40^oC từ 6 - 8 giờ, hạt được vớt ra và ủ trong túi vải. Hằng ngày rửa chua bằng nước ấm (nước sạch), túi vải ủ hạt phải luôn luôn ẩm. Sau 3 – 4 ngày hạt nẩy mầm có thể đem đi gieo.

2.2 Chuẩn bị bầu đất

Dùng túi bầu PE 10 x 15 cm đựng hỗn hợp ruột bầu. Thành phần ruột bầu gồm 80% đất tầng AB + 20% phân hữu cơ đã huoai. Đất làm ruột bầu được đập sàn nhỏ trộn đều với phân và đổ vào bầu thật đầy, sau đó xếp thành luống có chiều ngang 0,8-1m, chiều dài tùy ý, khoảng cách giữa 2 luống 0,4 m.

2.3 Gieo hạt

Trước khi gieo hạt, bầu đất phải được tưới nước đủ ẩm trước đó 1 ngày. Chọn những hạt nhú mầm, dùng que bằng đầu đũa được vót nhọ một đầu tạo lổ giữa bầu sâu 1 – 1,5 cm rồi gieo hạt vào, phủ một lớp đất mịn vừa lắp kín hạt, dùng rơm (hoặc cỏ khô, lá) đã qua khử trùng bằng nước vôi trong để che phủ mặt luống, bên trên dùng dàn che nắng 50% – 70%. Hằng ngày tưới nước đều (sáng sớm và chiều tối), đủ ẩm. Sau 4 – 5 ngày, cây mạ mọc đều thì bỏ lớp vật liệu che phủ (rơm, rạ, cỏ, lá khô) và chăm sóc luống bầu, bầu nào cây chết phải được cấy dặm ngay. Chú ý đề phòng nấm bệnh và côn trùng phá hoại cây mầm.

2.4 Chăm sóc cây con

Hàng ngày tưới nước đủ ẩm vào sáng sớm và chiều tối. Khi cây còn nhỏ, mỗi ngày tưới 2 lần, 2 – 3 lít/m²/1 lần. Khi cây đã lớn, 1 lần/ngày hoặc 2 ngày/1lần, 4 – 5 lít/m²/1 lần. Cách 15 ngày làm cỏ phá váng 1 lần.

Cây con trong giai đoạn vườn ươm có sự cạnh tranh mạnh mẽ về không gian dinh dưỡng (đặc biệt là nhu cầu ánh sáng) hoặc do nhiều lý do khác, những cây không có khả năng cạnh tranh sẽ sinh trưởng kém vì vậy cần bố trí cây con một cách hợp lý, đồng thời cần tạo dàn che bóng cho cây với tỷ lệ che phủ khác nhau từ 30 – 50 %. Khi cây con bén rễ thì tháo dỡ dần dàn che ra.

Khi cây con đạt chiều cao 10 – 15 cm thì tiến hành đảo bầu nhằm tránh trường hợp rễ cây phát triển xuyên qua túi bầu, xếp các cây có cùng chiều cao với nhau để tiếp tục chăm sóc hoặc bón thúc. Cần bón thúc cho những cây có sức sinh trưởng kém bằng phân Urê hoặc Sunfát đạm với liều lượng là 0,25 gram hoặc NPK 16-16-8 pha loãng 1%, sau khi bón thúc phải tưới lại bằng nước.

Trước khi xuất vườn từ 2 – 4 tuần, ngừng hẳn việc tưới phân, giảm lượng nước tưới để hãm cây nhằm giúp cây con cứng cáp, làm quen dần với điều kiện khó khăn khi đem trồng rừng.

Thời gian nuôi cây trong vườn ươm từ 5 - 6  tháng, cây có chiều cao tối thiểu 35 cm, đường kính cổ rễ  4 – 7 mm thì có thể đem xuất vườn.

2.5 Phòng trừ sâu bệnh

 Cây con ở giai đoạn vườn ươm phải được thường xuyên chăm sóc, làm sạch cỏ để tránh sâu, bệnh gây hại. Để ngăn ngừa nấm hại, dùng Boocđo nồng độ 1% phun đều lên trên mặt lá với liều lượng phun 1 lít/4m², 2 tuần/1 lần.

Khi phát hiện nấm bệnh thì tưới dung dịch boocđo 1% hay COC 85 liều lượng 25 gram/1 - 2 bình 8 lít, phun sương đều trên mặt lá với liều lượng phun 1 lít/4m², 10 – 15 ngày phun 1 lần, liên tục 2 – 3 lần liền. Nếu sâu ăn lá hoặc một số côn trùng khác có thể dùng Bassa 50ND pha 1/400 – 1/600 hoặc dùng Methyl parathion 0,1% để phun. Nên phun thuốc vào buổi chiều. Sau khi phun thuốc 2 – 3 giờ thì tưới lại bằng nước sạch.